У 2018 годзе ў Беларускі Хельсінкскі Камітэт зьвярнуліся прадстаўнікі грамадскай арганізацыі "Яна", якія выказвалі занепакоенасць рэзкім ростам ліку крымінальных спраў, узбуджаных па артыкуле 157 Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь "Заражэнне вірусам імунадэфіцыту чалавека". Артыкул прадугледжвае пакаранне ў выглядзе пазбаўлення волі на тэрмін ад 5 да 13 гадоў за свядомае пастаўленне іншай асобы ў небяспеку заражэння вірусам імунадэфіцыту чалавека (ВІЧ), заражэнне іншай асобы па легкадумнасці ці з ускосным намерам ВІЧ асобай, якая ведала аб наяўнасці гэтай хваробы.
У ліпені 2019 года ўступілі ў сілу змяненні і дапаўненні ў Крымінальны кодэкс Рэспублікі Беларусь. У артыкул 157 КК, у прыватнасці, былі ўнесены змены, якія прадугледжваюць вызваленне ВІЧ-станоўчага чалавека ад адказнасці, калі ён загадзя папярэдзіў свайго партнёра пра сваё захворванне. У прапанаваным алгарытме мы тлумачым, як і ў якой форме ВІЧ-станоўчы чалавек можа папярэдзіць свайго партнёра аб наяўным захворванні, каб у будучыні пазбегнуць магчымых негатыўных наступстваў.
Паколькі унесеныя ў арт. 157 КК змены паляпшаюць прававое становішча раней асуджаных па дадзеным артыкуле, такі закон мае зваротную сілу. У алгарытме юрысты БХК тлумачаць, хто з ужо асуджаных мае права на перагляд вынесенага прысуду і зняцце судзімасці, і якім чынам гэтага дамагчыся. У алгарытме прыведзены ўзоры заявы ў суд аб вызваленні ад крымінальнай адказнасці і хадайніцтвы ў суд аб зняцці судзімасці.
Матэрыял аказаўся запатрабаваным і іншымі арганізацыямі, у прыватнасці Асацыяцыяй некамерцыйных арганізацый па супрацьдзеянні эпідэміі ВІЧ СНІДу «БелСетка антыСНІД», РГА "Людзі плюс", якія прыняўлі актыўны ўдзел у падрыхтоўцы і рэдагаванні памяткі.
Алег Яромін, старшыня каардынацыйнага камітэта Асацыяцыі некамерцыйных арганізацый па супрацьдзеянні эпідэміі ВІЧ / СНІДу «БелСетка антыСНІД»: У сувязі са зменамі і дапаўненнямі ў артыкуле 157 Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь (заражэнне вірусам імунадэфіцыту чалавека), якія ўступілі ў сілу 19 ліпеня 2019 года, тысячы людзей радасна і з палёгкай уздыхнулі. Бо зараз любому чалавеку, які жыве з ВІЧ, ня трэба адчуваць сябе патэнцыйным злачынцам. Шчыра хочацца верыць, што крымінальны перасьлед аднаго з супругаў, які мае ВІЧ-станоўчы статус, за інтымныя кантакты з другім партнерам адышлі ў лету. У цяперашні час чалавек з ВІЧ, які прымае антырэтравірусную тэрапію і які мае невызначальнае вірусную нагрузку, перастае быць крыніцай інфікавання, і дзяржаве даўно трэба было зразумець, што добраахвотнае ўступленне ў сэксуальныя кантакты з чалавекам, дасведчаным аб наяўнасці ВІЧ-статусу, ніяк не можа з'яўляцца злачынствам.
РПГА "Беларускі Хельсінкскі Камітэт" сумесна з РГА "Людзі плюс" падрыхтавалі алгарытм дзеянняў па вызваленні ад крымінальнай адказнасці па артыкуле 157 Крымінальнага кодэкса Рэспублікі Беларусь. Гэта своечасовы і важны дакумент, які павінен дапамагчы многім людзям застацца на волі або вярнуцца з месцаў пазбаўлення волі. Алгарытм дае тлумачэнні і прыводзіць прыклады, як можна аформіць інфармаванасць і добраахвотнасць кантактаў паміж ВІЧ-станоўчымі і ВІЧ-адмоўнымі партнёрамі, дае рэкамендацыі, што трэба рабіць людзям, якія адбываюць пакаранне або маюць судзімасць па дадзеным артыкуле КК. Важна, што ў алгарытме прыводзяцца прыклады заяў на перагляд прысуду альбо на зняцце судзімасці.
На жаль, на сённяшні дзень няма зацверджанай формы фіксацыі факту своечасовага папярэджання партнёра аб ВІЧ-статусе, наяўнасць якой дазваляла б чалавеку цалкам адчуваць сябе спакойным. Прапанаваныя ў алгарытме меры будуць разглядацца праваахоўнымі органамі як адно з доказаў адсутнасці віны ў здзяйсненні злачынства. На з'яўленне і зацвярджэнне адзінай формы, якая прымалася б як гарантыя інфармаванасці і добраахвотнасці кантактаў, яшчэ трэба будзе накіраваць свае намаганні арганізацыям грамадзянскай супольнасці сумесна з МУС і Міністэрствам аховы здароўя.
